ZAJĘĆINTEGRACYJNO – ADAPTACYJNYCH
"OTWARTOŚĆ NA INNYCH"
REALIZACJAZAJĘĆ INTEGRACYJNO -
ADAPTACYJNYCH W GRUPIE WYCHOWAWCZEJ
Wstęp
Internat jest instytucją opiekuńczo - wychowawczą, której powstanie związane było z upowszechnianiem szkolnictwa. Główne zadanie tej placówki to praca opiekuńczo - wychowawcza. Z początkiem roku szkolnego następuje przyjmowanie nowych wychowanków. W ciągu trwania roku szkolnego przyjmuje się nowych lub odchodzą już mieszkający. Dlatego naturalną staje się pomoc ze strony wychowawców „w zakorzenianie się” się nowych wychowanków, gdyż dla nich włączenie się w nieznaną społeczność jest dużym przeżyciem psychicznym i stanowi poważny problem życiowy.
Dlatego pierwsze dni pobytu w placówce często pozostawiają trwałe ślady, nie zawsze przyjemnych doznań emocjonalnych, które są potęgowane odłączeniem od rodziny, znanego środowiska lokalnego i zagubieniem w tłumie, gdzie panuje ruch, hałas oraz zdarzające się przypadki wykorzystywania młodszych i słabszych przez starszych i silniejszych. Mogą one wywoływać traumatyczne zdarzenia, a nawet wywoływać nerwice. I dlatego wymagają ze strony wychowawców rozpoznania wspomnianych sytuacji i troskliwej opieki[1]. Dlatego też, podjęłam się przeprowadzenia zajęć integracyjno - adaptacyjnych dla młodzieży szkół ponagimnazjalnych w celu ich lepszego przystosowania się do nowych warunków, nowego środowiska.
Niniejszy program poświęciłam działaniom integracyjnym realizowanym w Internacie przy Zespole Kolegiów Nauczycielskich w Ostrołęce. Pomysł zrealizowania programu zrodził się z chęci niesienia pomocy oraz zaspokajania potrzeb wychowanków.
Programprzedstawia zajęcia socjoterapeutyczne realizowane w grupie wychowawczej. Składa się z teoretycznych założeń, charakterystyki badanej grupy, zawiera scenariusze zajęć socjoterapeutycznych, opis realizacji tychże działań oraz uwagi i wnioski końcowe podsumowujące przebieg działań.
1.Teoretyczne założenia programu socjoterapeutycznego
Stawiając sobie za cel poprawę funkcjonowania młodych ludzi w grupie rówieśniczej, wychowawczej, ich umiejętności nawiązywania kontaktów społecznych oraz pogłębiania relacji z drugim człowiekiem, zaprojektowałam program adaptacyjno – integracyjny przeznaczony dla młodzieży zamieszkującej Internat przy Zespole Kolegiów Nauczycielskich w Ostrołęce. Plan zajęć socjoteapeutycznych opracowano z myślą o wychowankach, którzy przechodzą proces przystosowania do nowego środowiska ze względu rozpoczęcie nauki w wybranej szkole znajdującej się poza miejscem zamieszkania. Ponadto uznałam za konieczność objęcie nim osób(wychowanek), które w poprzednim roku nie należały do opisywanej grupy wychowawczej.
Realizując program przyjęłam następujące cele:
-Uczestniczki zajęć wykazują lepsze wzajemne poznanie się,
-Poprawa społecznego i emocjonalnego funkcjonowania młodzieży, poprzez umiejętność nawiązania satysfakcjonujących kontaktów wychowanków z rówieśnikami i dorosłymi,
-Zwiększenie poczucia tożsamości grupowej – współdziałania i współpracy w grupie. Są zdolne do swobodnego wypowiadania się, empatycznego rozumienia drugiego człowieka,
-Posiadają umiejętności interpersonalne, które ułatwiają współżycie z innymi ludźmi,
-W odpowiedni sposób dostosowują się do warunków życia i wymagań środowiska, przez pryzmat pozytywnego patrzenia na siebie, swoje życie i otoczenie w którym przebywają.
Przedstawione cele wynikają z zadania ogólnego, jakim jest tworzenie wspólnoty wychowanków internatu i ich wychowawców.
Plan zajęć socjoterapeutycznych składa się z 10 spotkań. Zajęcia z grupą przeprowadzano według opracowanych scenariuszy zajęć, które przewidywały, poza zajęciami organizacyjnymi, osiem bloków tematycznych:
1.Zajęcia organizacyjne.
2.Jaka jestem – obraz własnej osoby?
3.Mój portret – czyli jak mnie widzą inni?
4.Nasza grupa – zgrana grupa – bliższe poznanie.
5.Budowanie zaufania w grupie.
6.Akceptacja siebie – wzmacnianie poczucia własnej wartości w grupie.
7.Moje więzi z innymi – umiejętność nawiązywania kontaktów z ludźmi.
8 - 9. Zwiększanie integracji grupowej.
10.Zakończenie pracy z grupą.
Program zajęć uwzględniał potrzeby wychowanek, ich możliwości i poziom aktywności. Niestety, nie zawsze miały one przebieg zgodny z przygotowanym planem. Starano się modyfikować je pod wpływem rozwoju sytuacji w grupie.
Spotkania odbywały się w sali wykładowej znajdującej się na terenie internatu.
2. Charakterystyka badanej grupy
W zajęciach udział wzięły chętne dziewczęta, które skorzystały z propozycji prowadzącego. Podejmując decyzję, w sposób dobrowolny wychowanki brały udział w spotkaniach. Wszystkie wychowanki uczęszczają do szkół ponadgimnazjalnych na terenie Ostrołęki.Uczestniczki spotkań są w różnym wieku od 15 do 19 lat, czyli w wieku dorastania.
W skład badanej grupy weszła jedna wychowanka mieszkająca w internacie pierwszy rok, cztery przebywające jużw placówce dwa lata oraz dwie wychowanki mieszkające piąty rok , trzy osoby mieszkające trzeci rok z tym, że w bieżącym roku szkolnym przypisane zostały do nowej kondygnacji, nowej grupy wychowawczej. Pięć osób z ogółu podopiecznych postrzeganych jest jako dziewczęta mające trudności w nawiązywaniu kontaktów rówieśniczych, niepewne siebie, nie wierzące w swoje siły i możliwości, o niskim poczuciu własnej wartości, raczej nieśmiałe. Dwie z nich nie są darzone sympatią przez innych. Cztery z uczestniczek spotkań sprawiają wrażenie osób smutnych. Dwie wykazują znaczną nerwowość, trzy wychowanki zwracają na siebie uwagę głośnym zachowaniem. Dwie zaś odbierane są jako dziewczyny pełne optymizmu i werwy.
Jak wskazuje powyższy opis, badana grupa osób nie jest jednolita pod względem charakteru i intensywności przejawianych zaburzeń. Należy zwrócić uwagę również na to, że w prezentowanej grupie znajdują się dziewczęta pochodzące z rodzin mających trudną sytuację materialną, w jednej z nich występuje problem alkoholowy.
3.Scenariusze zajęć socjoterapeutycznych
I.Spotkanie pierwsze. ZAJĘCIA ORGANIZACYJNE
Cele:
-wprowadzenie uczestników zajęć w normy grupy socjoterapeutycznej.
-pozyskiwanie informacji o członkach grupy.
-próba przełamania onieśmielenia.
Przedstawienie oraz omówienie ogólnego celu spotkania.
Ustalenie norm grupowych i zawarcie kontraktu.
Przedstawienie się – krótka prezentacja własnej osoby (wiek, szkoła, sytuacja rodzinna).
II.Spotkanie drugie. JAKA JESTEM – OBRAZ WŁASNEJ OSOBY?
Cele:
-ekspresja osobowości podopiecznych,
-umiejętność prezentacji na forum grupy,
-stworzenie okazji do wzajemnego poznania się.
„Imię z przymiotnikiem”
-Uczestnicy siedzą w kręgu.
-Przedstawiają się swoim imieniem, do którego mają dodać właściwy sobie przymiotnik.
„Otwarty krąg”
-Zadaniem uczestników jest dokończenie zdań podanych przez prowadzącego:
1)Mój ulubiony kolor...
2)Co lubię robić...
3)Lubię w sobie...
4)O czym marzę...
5)Szanuję ludzi...
„Pajęcza sieć – co lubię”
-Uczestnicy zabawy siadają w kole.
-Jeden z uczestników rozpoczynających zabawę zabiera głos i otrzymuje kłębek wełny. Rzucając kłębek do innego ucznia odpowiada na pytanie – zaleta, którą najbardziej cenię to...Przy czym osoba odrzucająca kłębek do innej „trzyma swoją nitkę” w ten sposób uczestnicy zajęć robią na drutach – tworzy się pajęcza nić. Kiedy już wszyscy uczestnicy „wzięli udział w robieniu na drutach” odrzucamy kłębek do osoby od której go otrzymaliśmy, zwijając kłębek przypominają sobie, co ważnego powiedziała osoba, która rzuciła do nich.
W omówieniu zwróciłam uwagę na to: „Co ułatwiło, a co było powodem trudności w powtórzeniu wypowiedzi koleżanek?
„Czego nie lubię – rzut piłką?”
-Osoba podaje czego nie lubi i rzuca piłkę do innej osoby, która jako następna wypowiada się.
Krąg: „Jakie są moje plany na przyszłość?”
-Wszyscy kolejno opowiadają o tym co chcieliby robić w przyszłości?
„Zabawa w marzenia”
-Każdy zastanawia się nad swoimi życzeniami (podaje dwa).
-Prowadzący omawia wspólne wątki, które pojawiły się w marzeniach uczestników.
-Można poukładać marzenia w trzy grupy:
1)nauka – praca;
2)życie osobiste;
3)dobra ogólne np.: przyjaźń.
III.Spotkanie trzecie. MÓJ PORTRET – CZYLI JAK MNIE WIDZĄ INNI?
Cele:
-stworzenie okazji do refleksji wychowanek odnośnie tego, jakie są, jak widzą mnie inni.
-analizowanie cech charakteru innych osób.
-uświadomienie ról podejmowanych w grupie przez poszczególne osoby z grupy.
„Mój portret”
-Każdy z uczestników otrzymuje arkusz papieru, który przypina na plecy.
-Uczestnicy dokańczają zdania:
vChcę Ci powiedzieć, że...
vCenię Ciebie za...
-Wpisują sobie nawzajem odpowiedzi.
-W ten sposób każda osoba będzie miała swój portret.
-Po skończonej zabawie kartki zdejmujemy i po kolei odczytujemy dwie informacje, które najbardziej nas ucieszyły i dwie, które zaskoczyły.
„Kwiat”
-Wszyscy siedzą w kręgu.
-Każda z osób podaje z jakim kwiatem kojarzy mu się osoba siedząca po prawej stronie i dlaczego?
„Zgadnij, kto to?”
- Każdy z uczestników pisze na kartce cztery swoje cechy. Zdania mogąrozpoczynać się od wyrazów „Jestem..., Posiadam....
-Prowadzący zbiera kartki, wrzuca do kartonu.
-Po kolei każda z osób losuje je, odczytując wylosowaną cechę, próbuje odgadnąć kogo one charakteryzują.
Podczas omawiania prowadzący zadaje pytanie:
-Która cecha utwierdziła Cię w przekonaniu co do wyboru danej osoby?
„Wyobrażenia”
-Jedna osoba wychodzi za drzwi.
-Pozostali uczestnicy zabawy wybierają kogoś, kto będzie charakteryzowany i będzie musiał zostać odszukany przez osobę, która opuściła salę.
-Osoba poszukująca wraca do pomieszczenia i w celu znalezienia tej wyznaczonej może zadawać jedynie pytania typu: z jakim kolorem osoba poszukiwana jest kojarzona?, z jaką porą roku, zwierzęciem, domem, owocem itp.
-Grupa odpowiada na pytania, a osoba poszukująca próbuje odgadnąć kogo opisuje grupa.
IV.Spotkanie czwarte. NASZA GRUPA – ZGRANA GRUPA – BLIŻSZE POZNANIE
Cele:
-zwiększenie otwartości we wzajemnych kontaktach,
-zwiększenie bliskości między członkami grupy,
-odnajdywanie podobieństw między uczestnikami zajęć,
„Malowanie nastroju”
-Każdy z uczestników maluje swój nastrój za pomocą dowolnej techniki.
-Prezentując je mówią o uczuciach, jakie im towarzyszą.
„Jestem dumny”
-Każdy z uczestników pisze na kartce cztery rzeczy, z których jest dumny np.: że byłem uczciwy, odważny, że kogoś pocieszyłem, itp.
-Kartki przypinane są do ubrania.
-Uczestnicy chodzą po sali, zapoznają się z ich treścią i mają możliwość dopisania „rzeczy” z których są dumne, które nie zostały jeszcze uwzględnione.
Ćwiczenie można podsumować zadając nastepujące pytania:
-Czy zadanie to sprawiło wam jakieś trudności (jakiego rodzaju)?
-Z jakich swoich atutów zdaliście sobie sprawę?
-Czy treść kartek innych osób pomogła wam spojrzeć inaczej na siebie?
„Nie wiesz o mnie tego jeszcze, że...?
-Uczestnicy dobierają się w pary.
-Jedna osoba opowiada o swoim życiu, druga słucha. Po trzech minutach następuje zamiana ról.
-Na koniec uczestnicy przedstawiają partnera na forum grupy.
„Jakim uczniem jestem?”
-Uczestnicy siedzą w kręgu.
-Jedna osoba , która nie ma miejsca stoi na środku i wymyśla polecenia, np.: „Czy jesteś bardziej psem, czy bardziej kotem?” Ci którzy uważają, że są raczej psem , staną od strony drzwi , a ci, którzy sądzą że są bardziej kotem, przejdą na stronę od okna. Osoby które odpowiadają poleceniu postępują zgodnie z nim. Nie wolno wrócić na swoje miejsce. Stojący na środku także stara się zająć miejsce. Ktoś, któremu się to nie udało wchodzi do środka i wymyśla polecenia.
5. „Ludzie do ludzi”
-Wszyscy swobodnie chodzą po sali.
-Na hasło prowadzącego: „Ludzie do ludzi” uczestnicy dobierają się w pary.
-W parach wykonują następujące polecenia, np.: „łokieć do łokcia, palec do palca, ucho do ucha, itp.” – dotykają się wymienionymi częściami ciała.
-Na ponowne hasło „Ludzie do ludzi” nastepuje zmiana partnera.
V.Spotkanie piąte. BUDOWANIE ZAUFANIA W GRUPIE
Cele:
-przemyślenia nad poziomem zaufania w grupie,
-powiększenie bliskości emocjonalnej jej członków w grupie
„Termometr”
-Uczestnicy wypisują na kartkach dużymi cyframi temperaturę swoich uczuć wobec grupy, korzystając ze skali termometru lekarskiego
(34 – 36 C).
-Siedząc w kręgu zapoznają się z „temperaturą uczuć” kolegów, wymieniają uwagi i udzielają wyjaśnień.
-Prowadzący może obliczyć średni stan uczuć wobec grupy, a także o przyczynach różnic w natężeniu uczuć poszczególnych osób. Poszczególne osoby mogą zaproponować, co zrobić aby temperatura uczuć wzrosła.
„Zaufanie i niedowierzanie”
-Uczestnicy siedzą w kręgu.
-Prowadzący rozdaje każdemu z uczestników po dwie karteczki.
-Na jednej z nich mają zapisać imię dziecka z grupy któremu najbardziej ufają.
-Na drugiej kartce zapisują , której z koleżanek z grupy w tej chwili najmniej ufają.
-Na kartce każda z osób dopisuje zdanie wyjaśniające np.: „Aniu ufam Ci, bo nigdy mnie jeszcze nie okłamałaś.
-Następuje prezentacja prac.
-Uczestnicy określają w jakim stopniu sami przejawiają te zachowania
i cechy w kontaktach z innymi ludźmi.
„Jaki jest mój stosunek do grupy?”
-Uczestnicy stoją w kręgu.
-Na środku stoi stół który symbolizuje naszą grupę.
-Każdy ustawia się w takiej odległości od stołu, która odpowiada jego stosunkowi do grupy, zgodnie z zasadąim bliżej tym bardziej pozytywny stosunek.
„Krąg zaufania”
-Jedna osoba staje w środku z zamkniętymi oczami i trzyma stopy tuż obok siebie.
-Pozostałe osoby ustawiają się w jednakowej odległości od koleżanki w kręgu i na tyle blisko, by mogły dotknąć go lekko zgiętymi ramionami.
-Osobama powoli upaść na ręce osób stojących wokół niej.
-Osoba stojąca w środku otwiera oczyi wskazuje komu pozwoliłaby zbliżyć się bardziej, dać złapać, kogo oddaliłaby od siebie.
VI.Spotkanie szóste. AKCEPTACJA SIEBIE – WZMACNIANIE POCZUCIA WŁASNEJWARTOŚCI W GRUPIE
Cele:
-kształtowanie pozytywnego myślenia o sobie oraz umacnianie poczucia własnej wartości przez wychowanki,
-akceptacja własnej osoby.
Uczestnicy określają przyjemne przeżycia z ubiegłego tygodnia.
„ Co mi się podoba w sobie, co lubię w sobie, co cenię?”
-Uczestnicy dobierają się w pary.
-Najpierw jedna osoba dzieli się z osobą drugą tym co w sobie lubi, potem następuje zamiana.
-Każdy przedstawia swojego partnera na forum grupy.
-Jeśli ktoś nie mógł nic powiedzieć o sobie, wtedy prowadzący proponuje grupie , żeby inni podali co im się podoba w danej osobie.
„Wielbłąd”
-Na plecach każdy ma przypiętą kartkę.
-Każdy z członków grupy podchodzi do danej osoby pisząc jej dobre cechy lub co w niej lubi.
-Informacje zamieszczone na kartkach są odczytywane.
„Szczerość”
-Uczestnicy rozchodzą się po sali .
-W tym ćwiczeniu każdy powinien spotkać się z każdym i powiedzieć mu o tym, co go przyciąga, zbliża do danej osoby.
Rundka – wszyscy kończą zdanie „Gdy słyszę od innych coś miłego...”.
6. „Chcę Ci podarować”
-Każda z osób rzuca kłębek włóczki do wybranej osoby i obdarowuje ją jakimś prezentem, mówiąc np.: „daruję Ci przyjaźń, uśmiech, wdzięczność itd.”
VII. Spotkanie siódme. MOJE WIĘZI Z INNYMI – UMIEJĘTNOŚĆNAWIĄZYWANIAKONTAKTÓW Z LUDŹMI
Cele:
-uświadomienie znaczenia emocjonalnych więzi pomiędzy ludźmi,
-pogłębiania umiejętności komunikacyjnych.
1. Wychowankowie wymieniają cechy, które świadczą o istnieniu więzimiędzy ludźmi.
2.„Co najbardziej interesuje Cię u innych ludzi?”
-Uczestnicy wymieniają i określają swoje zdania na ten temat.
-Zadanie to można przeprowadzić w formie „burzy mózgów”.
-Należy wziąć pod uwagę zarówno dobre jak i złe cechy , wady, które mogą go przyciągać lub oddalać.
3. „Co buduje, co utrudnia więź między ludźmi?”
-Prowadzący dzieli grupę na dwa zespoły.
-Jeden z nich wskazuje na elementy, które ułatwiają pogłębianie więzi między ludźmi.
-Drugi zespół podaje przykłady cech czy zachowań utrudniających bliskie związki.
-Oba zespoły zapisują propozycje na kartce i są prezentowane grupie.
4. „Komunikacja źródłem tworzenia jedności między osobami”
-Prowadzący informuje że w kształtowaniu autentycznych więzi miedzy ludzkich i poczucia zrozumienia,dużą rolę pełnią umiejętności porozumiewania się.
W tym miejscu prowadzący omawia podstawowe zasadyoraz błędy w komunikacji.
„Gra w nastrój”.
-Prowadzący rozdaje karty z „buźkami” (na których narysowane są różne nastroje np.: smutek, zadowolenie, o różnym natężeniu uczuciowym).
-Każdy losuje kartkę i przedstawia bez używania słów to, co znajduje się na kartce.
-kształtowanie umiejętności wyrażania swoich uczuć.
„Kim jesteśmy?”
-Każdy z uczestników bierze kredkę o kolorze, który najbardziej kojarzy się z przeżywanym nastrojem.
„Magiczna różdżka”
-Uczestnicy dzielą się na dwie grupy.
-Na arkuszach papieru rysują to, co jest magicznego w ich grupie oraz co dobrego chcieliby wyczarować dla swojej grupy.
-Członkowie grupy zastanawiają się co jest wspólnegoi co ich łączy oraz odczytują co chcieliby wyczarować dla grupy.
„Herb”
-Każda z osób dostaje kartkę, którą ma podzielić na cztery części i stworzyć swój własny herb.
-W I części osoba przedstawia coś, w czym jest bardzo dobra, w II części coś, w czym chce być lepsza. W III części ma podać jedną z pierwszorzędnych wartości swojego życia, coś niezwykle istotnego, z czego nigdy by nie zrezygnowała. W IV części – 4 słowa które pragnie usłyszeć od innych o sobie.
-Po napisaniu, uczestnicy dzielą się tym, co napisali.
„Opowiadanie”
-Uczestnicy siedzą w kręgu.
-Zadanie polega na tym, iż każda z osób raz zaczyna zdanie od wyrazu „na szczęście”, następnie od „niestety”.
-Opowiadanie można zakończyć w dowolnym momencie.
W podsumowaniu można zapytać członków grupy, jakoceniają efekt pracy grupowej?
Niedokończone zdania.
-Wszyscy siedzą w kręgu.
-Prowadzący mówi początki zdań, które z każdy z uczestników ma dokończyć.
-Najlepiej jak odpowiedzi te będą szybkie, bez głębszego zastanawiania się, najlepsze są pierwsze skojarzenia.
-Jedna osoba siada na środku, tak aby była widoczna dla wszystkich.
-Pozostałe osoby zadają jej dowolne pytania. Należy uprzedzić odpowiadające osoby że albo odpowiadamy szczerze albo wcale.
-Po wyczerpaniu pytań miejsce osoby zajmuje ktoś inny.
„Wrzuć wstyd do kapelusza”.
-Każdy z uczestników ma się zastanowićczego i kogo obawia się lub wstydzi w tej grupie.
-Na kartce każdy z nich pisze zdanie rozpoczynające się od słów – „w tej grupie obawiam się, że...”
-Wszystkie kartki wkładamy do kapelusza.
-Po kolei każda z osób wyciąga kartkę i czyta na głos jej treść.
-Grupa stara się znaleźć rozwiązanie, jak z tym sobie poradzić i czy można to zmienić.
-Uczestnicy podają swoje propozycje.
„Rzeźba grupy”
-Uczestnicy mają za zadanie stworzyć „rzeźbę grupy”.
-Pierwsza osoba wychodzi na środek klasy i zastyga w wybranej przez siebie pozie.
-Kolejne osoby dołączają do niej.
-Następnie jedna osoba wychodzi z sali, przedtem jednak stara się zapamiętać jak wygląda rzeźba.
-Podczas jej nieobecności trzy osoby zmieniają miejsce. Po powrocie uczestnik musi zgadnąć, co się zmieniło.
-Kolejne osoby wychodzą za drzwi.
„Czarodziejska góra”
-Wychowankowie wyobrażają sobie, że znaleźli się w zaczarowanej górze, gdzie jest wszystko, o czym się tylko pomyśli.
-Na kartkach w grupach wypisują, co wzięliby dla swojej grupy.
-Następnie wypisują to na tablicy i zastanawiają się, co zrobić, żeby to osiągnąć i w jaki sposób mogliby to zrealizować.
IX.Spotkanie dziesiąte. ZAKOŃCZENIE PRACY Z GRUPĄ
Cele:
-podsumowanie zajęć,
-możliwości wykorzystania nabytych umiejętności.
Prowadzący przedstawia tematy i realizowane treści.
„Plecak”
-Uczestnicy dzielą się tym, co dały im zajęcia, co zapakują do swojego plecaka, co było dla nich ważne.
„Z czym kończysz zajęcia?”
-Uczestnicy dzielą się z pozostałymi osobami tym:
-Co się podobało – najważniejsze chwile, przeżycia, wspomnienia,
-Co się nie podobało?
„Informacje zwrotne”
-Każda z osób rozmawia z drugą osobą i mówi o tym, jakie uczucia, myśli, wyobrażenia wzbudza w nim po wszystkich spotkaniach ta druga osoba.
„Życzenia na przyszłość”
- Wszyscy składają sobie życzenia.
4. Realizacja programu
Rozpoczynając realizację programu zajęć, na wstępie przedstawiłam główne, ogólne cele naszych wspólnych spotkań:
-spotykamy się tutaj, aby bardziej i lepiej poznać się nawzajem,
-przyjrzeć się swojemu zachowaniu w stosunku do innych osób oraz jak inni nas odbierają;
-chciałabym, byśmy się zastanowiły nad tym, co może wzmocnić nasze więzi z innymi;
-mam nadzieję, że nasze zajęcia przebiegną w przyjemnej atmosferze, że nie będzie to dla nas czas stracony;
-pragnę byśmy zdobyły pozytywne doświadczenia, które mogłyby przydać się w innych sytuacjach, przede wszystkim w takich gdzie mamy kontakt z drugim człowiekiem.
Przestawiając główne cele spotkań, zmniejszyłam początkowe obawy większości dziewcząt, spowodowane tym, iż znalazły sięw zupełnie nowej dla siebie sytuacji. Następnie omówiłam sprawy organizacyjne – wspólnie ustaliłyśmy termin i godziny spotkań. Dopasowanie spotkań do planu dnia wychowanek okazało się nie lada problemem. Proponowano różne terminy. To przyczyniło się do aktywności grupy.
Pragnąc uniknąć na naszych spotkaniachwielu nieporozumień zaproponowałam wprowadzenie norm grupowych. Wspólnie przez wychowanki i prowadzącego ustalono najistotniejsze reguły, które miały w grupie obowiązywać. Wypisano je na dużym arkuszu papieru, różnymi kolorami. Zawieszono je w widocznym miejscu i przystąpiono do ich omówienia. Dowodem akceptacji reguł stał się podpis złożony przez każdego uczestnika zajęć.
Powstały następujące normy grupowe:
-nie opuszczamy spotkań,
-jesteśmy punktualni,
-obowiązuje nas pełna dyskrecja – to co tu się dzieje pozostaje wyłącznie między nami,
-wykazujemy tolerancję, wzajemny szacunek wobec siebie,
-nie oceniamy innych, kto jest „lepszy”, a kto „gorszy”,
-nie udzielamy rad, co „powinni”, a czego nie „powinni”,
-mówimy „do osoby”, a nie „o osobie”,
-mówimy od „Ja”,
-mówimy sobie po imieniu,
-nie mówimy o nieobecnych,
-nie mówimy wszystkie naraz, według zasady: „Jedna osoba mówi reszta słucha”,
-nie przerywamy sobie nawzajem w rozmowie,
-zajmujemy się tym, co „tu i teraz”.
Uwzględniono również prawa uczestników grupy. Każda z osób ma prawo do:
-wypowiadania swojego zdania,
-odmówienia wykonywania polecenia prowadzącego,
-kierowania poziomem własnej aktywności,
-ustalania poziomu bliskości i sympatii do innych,
-odczuwania i zachowania się w swój własny sposób,
-poczucia swobody,
-poczucia bezpieczeństwa,
-zadeklarowania nowych reguł i zasad.
Na zakończenie poprosiłam każdą z uczestniczek o krótkie przedstawienie własnej osoby, uwzględniając wiek, szkołę, sytuację rodzinną. W ten sposób dziewczęta mogły po raz pierwszy pokonać własne zahamowania dotyczące wypowiadania się na forum grupy.
Prezentacja samej siebie sprawiła niektórym z dziewcząt trudność, bardzo przeżywały to, iż muszą się wypowiadać na forum grupy i nie mają możliwości usunięcia się. Osoby te określiłabym jako nieśmiałe, z przejęciem i lekkim zdenerwowaniem opowiadałyo sobie. Inne z kolei uczestniczki, odebrałam jako osoby swobodnie się wypowiadające. Przyjęłam, że stworzona grupa będzie miała charakter zamknięty. Wynikało to z konieczności zapewnienia wychowankom poczucia bezpieczeństwa.
Wychowanki wyrażały radość z możliwości uczestniczenia w tych zajęciach. Nigdy wcześniej czegoś takiego nie doświadczyły, nie przeżywały. Dziewczęta podziękowały mi za wszystkie spotkania, głównie za to, że mają teraz lepszy kontakt z ludźmi, z koleżankami, z nauczycielami w szkole. Ćwiczenia i zabawy umożliwiły uczestniczkom wzajemne otwarcie się, w większym stopniu pozwoliły poznać siebie i zachowanie oraz poglądy innych. Osoby bardziej nieśmiałe, na zajęciach przezwyciężyły strach przed drugim człowiekiem, przed tym, że zostaną wyśmiane. Spotkania dodały im pewności siebie. Wspólnie przeżywane doświadczenia przybliżyły je do siebie. Poczuły się ze sobą bezpiecznie i dobrze, potrafiły obdarzyć się zaufaniem, są ciepło do siebie nastawione.
Przebieg zajęć dziewczęta oceniły pozytywnie, jako coś nowego, atrakcyjnego, dobrze przeprowadzonego. Do najbardziej atrakcyjnych zajęć zaliczyły zajęcia dotyczące akceptacji siebie. Najzabawniejsze ćwiczenie, które wspominają z uśmiechem na twarzy to – „ Chcę Ci podarować...”. Po dotarciu do mnie tych informacji wnioskuję, iż w grupie należy poświęcić wiele uwagi na temat wzmacniania poczucia własnej wartości. Zajęcia należy zaliczyć do ciekawych. Widzą potrzebę ich przeprowadzenia. To nie był dla nich czas stracony. Chciałyby kiedyś jeszcze raz uczestniczyć w podobnych zajęciach.
Zamykając cykl spotkań nie pominęłam informacji zwrotnych, jakie uczucia, myśli, wzbudza w nich po spotkaniach druga osoba. Przekazywano je sobie w rozmowach. Wszystkie informacje miały charakter pozytywny.
Ostatnie chwile spotkania poświęciłam na wzajemne przekazywanie sobie życzeń. Dotyczyły szczęścia, spełnienia marzeń, dużo ciepła itp. Podsumowało to, jak dużym ciepłem, bliskością i życzliwością dzielą się dziewczęta.
5. Wnioski i uwagi końcowe.
Zajęcia socjoterapeutyczne starałam się przeprowadzaćregularnie. Czas wyznaczony na realizację założonych celów proponowanego przeze mnie programu wydaje się dość krótki, dlatego też efekty pracy należy traktować bardzo ostrożnie.
Program nie dotyczył określonych zaburzeń, jednak uczestnictwo w nim przyniosło korzyści terapeutyczne. Udział w spotkaniach stał się możliwością nabycia przez uczestniczki grupy nowych doświadczeń. A dzięki temu mogły one polepszyć swoje funkcjonowanie w środowisku zarówno internackim, szkolnym, rodzinnym.
Ważnym zagadnieniem w spotkaniach było osiągnięcie przez każdą z wychowanek świadomości samej siebie, swoich wartości, tego jakie są ich potrzeby, poznanie swoich uczuć oraz ich akceptacja. Zajęcia dały im możliwość wglądu swojego zachowania w grupie, w relacji z innymi ludźmi, czy trudno jest im je nawiązywać i utrzymywać. Starałam się zadbać o wszystkie dziewczęta. Ułatwiałam pokonywanie trudności w kontaktach z koleżankami, w miarę możliwości likwidowałam uczucie niepewności, skrępowania, nieśmiałości, pokonywanie poczucia zagrożenia, usuwania postawy unikania drugiego człowieka. Moje starania zmierzały w kierunku, aby dziewczęta nie izolowały się od otoczenia, żeby zmniejszył się dystans odkrywania się przed ludźmi.
Na spotkaniach stworzono możliwości poznania się i integracji. Mogły wzajemnie się prezentować na tle grupy, mieć własne zdanie, podzielić się przeżyciami i doświadczeniami. Razem szukały pomysłów i rozwiązań w sytuacjach problemowych.
Program zbudowałam tak, by biorące w nim udział dziewczęta mogły zaistnieć w nowej dla siebie grupie, zaspokoić potrzebę uznania, afirmacji, ekspresji, przynależności i kontaktów interpersonalnych. Dzięki temu że wychowanki wykazały jak najbardziej pozytywne i serdeczne nastawienie, ze spotkania na spotkanie coraz bardziej się do siebie zbliżały. Były oczywiście osoby, które zachowywały dystans, ale nie wynikało to z braku zaufania, ale ze złego samopoczucia, przemęczenia.
Głównym problemem na zajęciach był niski poziom energii i motywacji wychowanek do pracy. Nie zawsze przychodziły wypoczęte, często zmęczone po całym dniu nauki ze świadomością dużej ilości zadanych prac domowych na dzień następny. Często musiałam je zachęcać i mobilizować do działania w grupie. Wtedy proponowałam ćwiczenia sprzyjające aktywności wszystkich osób w grupie. I tylko dzięki wzajemnym staraniom nastąpił rozwój współpracy i współdziałania. Wytworzyła się szczególna więź – dzięki poczuciu bycia z innymi. Temu zagadnieniu poświęcono więcej uwagi. Program pozwolił na porozumiewanie się, rozwijanie umiejętności komunikowania się miedzy osobami tworzącymi grupę.
Na początku dziewczęta miały obawy w zabieraniu głosu, z czasem obawy te mijały. Ich wypowiedzi były bardziej swobodne, pozbawione oporów.
Jako prowadząca często przypominałam o naszej wspólnej zasadzie „Jeden mówi, reszta słucha”.
Powoli zwiększał się wśród dziewcząt stopień otwartości wobec innych. Myślę, że przyczyniła się do tego atmosfera – ciepła i życzliwa. Dobry klimat, zaufanie oraz poczucie bezpieczeństwa obniżały poziom napięć i niepokojów. Na pierwszych zajęciach wychowanki siadały na tych samych miejscach, oddalone od siebie. Dopiero z czasem przybliżały się i zmieniały usytuowanie.
Zadbałam o dobrowolny udział w ćwiczeniach, podkreślając jak każda z nich jest ważna. Doceniałam ich wypowiedzi, wkład w każde zdanie. Zapewniałam, że to co robią jest ważne. Wzbudzałam w nich poczucie bycia potrzebnym.
Zajęcia z akceptacji siebie pomogły im w przekonaniu, że są ważne. Ze strony koleżanek otrzymywały wyrazy zainteresowania i sympatii. Myślę, że doświadczały tego, że jest ktoś, kto próbuje je zrozumieć, otrzymały wsparcie i pomoc. Zajęcia dawały im możliwość przeżywania wielu pozytywnych uczuć. Pragnęły być akceptowane, takie jakie są i to otrzymały.
Również istotne okazały się zajęcia wzmacniające poczucie własnej wartości. Rozpoznały swoje mocne i słabe strony, a to dzięki informacjom zwrotnym dostarczanym przez inne członkinie grupy. Niektóre sytuacje korygowały same dziewczęta.
Więcej uwagi poświęciłam osobom z obniżoną samooceną. Chciałam aby odrzuciły błędne zdanie na swój temat, że nic nie znaczą. Przekonywałam je o tym, że nie są gorsze od innych. W ten sposób część z nich nabrała pewności i zaufania do siebie, więcej optymizmu.
Pracując z grupą zaobserwowałam u dziewcząt zmianę pod koniec cyklu spotkań. Prezentowały one inne nastawienie do siebie samych, grupy i zachowań koleżanek. Myślę, że wpływ na to miały proponowane przeze mnie ćwiczenia i zabawy. Ich wykorzystanie w pracy pozwoliło na odreagowanie napięć. Spotkania wyzwoliły pewność siebie, energię, uśmiech na twarzy, odprężenie u wielu uczestniczek.
Moje spotkania z wychowankami grupy dały im i mnie wiele zadowolenia. Poprawiły ich sytuację emocjonalną. Mam nadzieję, że pomogłam w ten sposób dziewczętom lepiej funkcjonować w życiu codziennym.
Opracowała: Agnieszka Sieczak
[1] W. Grądzki, Internat formą opieki wychowawczej, Białystok 2000,s. 5
